Djis Biba Bida

Ta zomer, na Hulanda, Y mi ta kinipi wowo, Cu bida.
Bida ta leuk!

gosa loke cu téy
gosa loke cu téy

Awe mi a realisa cu bida no mester ta asina pisa
Bida no ta nifica tampoco
cu mi mester compronde tur cos.

Tin ora biba ta nifica
djis scucha e palabranan
di otro hende
cu un mente habri

No husga
No sintimi ofendi
Djis scucha

y djis gosa di loke cu téy y tin!

E di cu mi
Bo ta basta grandi y sabi caba
Bay lesa algo mas light

Ach im mi ta un mucha atrobe
hungando den e wega di bida
Mi ta light
Mi ta lus
Cu ta brija di mi mes

Ta zomer, na Hulanda
Y mi ta kinipi wowo
Cu bida
Bida ta leuk!

Juli 21, 2015

Awe Mitch Henriquez ta jega cas, ban companj’e den un caminata di silencio.

Mitch su mama Maria y demas famia a pidi pueblo pa companja nan den un caminata silencioso na jegada di e curpa di Mitch.

sosega na pas, Mitch
sosega na pas, Mitch

Ta 1.11 di merdia. E shelo na Noord ta shinishi. Color di tristesa. Riba e waya di coriente mi dilanti tin tres paharito sinta. Un ta bula bay. Noord, e bario di Mitch Henriquez ta parse di ta prepara su mes pa su jegada mas laat. E shelo shinishi ta refleha e tristesa cu ta reina cerca hopi hende na Aruba.
Pasobra Mitch ta jega cas bek awe. No den e forma cu e lo a bin segun su propio plan. Un tata Arubiano cu a bay bishita su yiunan, famia y amigonan na Hulanda. Algo normal cerca un persona cu tin famia na Hulanda. Mitch ta jega como un difunto bek na e isla unda e la nace y crese.

3 parha di cua un ta bula bay riba un dak den Noord. Bario di Mitch.
3 parha di cua un ta bula bay riba un dak den Noord. Bario di Mitch.

Durante su vakantie Mitch a haja su morto a base di trato violento dor di polis. Den un forma hopi tragico, Mitch ta laga su cara, su imagen y nomber atras den su pais madre Hulanda. Un trato violento graba riba video dor di hopi hende cu a considera esaki como un inhusticia contra un prohimo. Podise e trato brutal cu e imagennan ta mustra nos riba media social a planta un simia cerca e autoridadnan competente cu hopi cos mester cambia den e manera cu polis ta atende cu publico. Podise e trato cu Mitch a haja na man di polis, cu a conduci na su morto lo cambia e forma cu hende ta anda cu otro den e pais aki. Cu mas tolerancia, respet y comprenshon pa e diversificacion den cultura cu por trese nos mas cerca di otro, na lugar di separa nos.

Esta un dolor pa un mama...
Esta un dolor pa un mama…

Cada biaha cu mi corda riba e mama di Mitch cu su bela den su man banda di e potret di su yiu den misa di Noord, mi ta imagina mi su dolor. Y mi sa cu awe ta un dolor aun mas grandi ora cu su mama Maria confronta e curpa sin bida di su yiu.

Mitch su mama Maria y demas famia a pidi pueblo pa companja nan den un caminata silencioso na jegada di e curpa di Mitch. E caminata ta sali for di Aerocargo te na Agencia Funeraria Aurora. Laga nos companja un mama y famia den hopi dolor den un forma pacifico. Laga nos resa y canta den e quietud di nos curason pa Mitch su alma sinti nos sosten pa su sernan keri y pa su memoria cu a touch asina hopi hende. 5 or na Aerocargo, pabou di Aeropuerto, nos ta spera cu abo tambe lo t’ey.

Ingrid Werleman, editora Comprondiendo Bida

Un bela pa Mitch y e dolor y balentia di un mama

Mi ta wak e mama, para cu un bela den su man banda di e potret di su yiu cu a muri bou circumstancianan asina violento y mi ta pensa ‘Ki balente e mama aki ta, di por para akinan cu un bela pa su yiu, mientras su curason lo ta kibra den mil pida.

Esta un dolor pa un mama...
Esta un dolor pa un mama…

Tabata dialuna mainta cu mi a lesa cu atardi lo tin un misa pa pidi Dios descanso pa e alma di Mitch Henriquez. Y atardi mi a bay misa di Noord, pa mustra mi convivencia. Tambe pa den mi silencio conecta cu mi Dios, cu mama Maria y pidi pa forsa pa e famia y husticia Divino den e caso di Mitch Henriquez. Mi a brasa e mama di Mitch y ta pensa den mi mes ‘Ki dolor e mama aki mester tin den su curason na e momentonan aki’. Despues den e vigilia pafor di misa, mi ta wak e mama, para cu un bela den su man banda di e potret di su yiu cu a muri bou circumstancianan asina violento y mi ta pensa ‘Ki balente e mama aki ta, di por para akinan cu un bela pa su yiu, mientras su curason lo ta kibra den mil pida’.

Cherry, e ruman muhe di Mitch ta contami ‘Senjora, mi ruman ta un hende cu ta semper jolly, semper e ta trese alegria unda cu e ta. Di tur hende, e no a merece un morto asina’. Mi ta di acuerdo cu Sherry, maske mi no a conoce Mitch personalmente, pero mi a bay riba e pagina di Facebook di Mitch Henriquez y akinan mi ta topa un persona simpatico, cu alegria den su postnan. Un hende cu expreshon simpatico. Mi ta topa tambe un banner di juni 2014 cu ta bisa ‘No matter what, in victory or defeat. Hup Holland Hup.’ Y mi ta pensa con cruel destino tin ora ta.

Laga nos tur sende un bela pa Mitch awe
Laga nos tur sende un bela pa Mitch awe

Mi ta sende mi bela y resa hunto cu tur presente. Maske jena cu dolor, e anochi ta tambe hopi sereno cu e luna cla riba e imagen di Cristo den cura di misa. Union di famia y hendenan cu a bin hunto pa comparti nan sentimento na un forma digno di nos Aruba chikito. Vooral e presencia di su hendenan di Noord a resalta. Mi a bay cas bek cu un curason mes pisa cu lihe. Y mi ta refleha riba e palabranan di Mitch su ruman ‘Di tur hende, e no a merece un morto asina.’ Pakico Mitch, mi ta pensa? Ami ta kere cu e misterionan di bida ta hinca den e mente Omnipotente di Dios. Den mi curason mi ta spera cu e morto cruel y inhusto di Mitch por mustra hendenan rond di mundo cu violencia no ta e caminda. Y cu tambe na Aruba cada un di nos por hasi intentonan tur dia pa pensa cu e mente di Dios den cada cos cu nos hasi. Ami ta kere cu Dios lo pensa semper cu amor, cu husticia, cu compashon y tolerancia. Y Dios lo pensa tambe cu alegria di bida, loke nos por sinja di Mitch.’ Cu Mitch haja su pas den e Reino di Dios y cu su famia haja forsa pa surpasa nan dolor y consuelo cu husticia a prevalece den e investigacion cu a ser hasi.

Pensa cu e mente di Dios
Pensa cu e mente di Dios

Ingrid Werleman

E bon bisinja.

E bon bisinja
E bon bisinja

Den un combersacion ayera mi a corda riba e potret aki cu mi a saca na Savaneta. E ta un imagen cu ta refleha e harmonia cu tin den naturalesa. Ta hasi mi curason un tiki dolor ora mi tende cu tin basta hende grandi cu ta biba nan so y no tin niun hende pa juda nan den fabornan chikitoden y rond di nan cas, pasobra nan ni sa ken nan bisinjanan ta. Kico a pasa cu e Aruba unda un bon bisinja tabata asina gewoon?

Hasi bida un fabor tuma un tiki tempo pa ta un bon bisinja, awe, sino majan of otro majan…

E mama cu a bira wela

Mi ta realisa cu e metanan grandi tin ora ta scondi den e cosnan chikito, manera e brasa di mi nietonan.

Di mama pa wela
Di mama pa wela

Dia di mama 2015, un ocashon cu a pone mi refleha riba mi diferente rolnan den bida. Di muhe cu a bira mama decadanan pasa, awe mi ta pone aserca e mama cu a bira wela. Mirando bek mi ta corda e idealnan di mi como mama. Mi tabata kier ta un mama cu lo dedica hopi tempo na su yiunan. Mi kier a bira e mama cu concientemente lo a mira su yiunan crese. Mi kier tabat”ey pa nan den cada fase di nan bida. Mi ta corda cu un amiga tabata jama un mama asina un ‘oermoeder’, e ‘mama Original’ mi lo traduci esey. Mi a logra esaki na Hulanda, te dia cu mi a bolbe Aruba y a cuminsa traha como trahado social-educativo den trabou comunitario. Akinan mi a descubri mi afinidad hopi grandi pa traha na un miho comunidad y un miho mundo, manera mi a sinja den mi estudio na Hulanda. Mi a traha podise cu demasiado dedicacion y mirando bek mi ta lamenta cu mi no a bira e mama cu mi a desea di ta den mi vishon di bida. Mescos cu asina hopi mama di mi generacion, mi kier a duna mi yuinan mas cu ami tabatin. Y den e proceso aki mi ta haja cu segun mi, mi a slek den e cos di mas importante cu un major por duna su yiunan, esta ‘tempo’.

Super Wela
Super Wela

Tempo a sigi pasa y tanten mi a bira wela tambe. Y aki, na cierto momento mi a priminti mi mes di no hasi mesun fout. Circumstancianan a pone cu pa un par anja mi a pasa hopi tempo cu mi nietonan. Y aki a crese un otro vishon den bida. Si antes mi kier a cambia e mundo, awe mi ta realisa cu e metanan grandi tin ora ta scondi den e cosnan chikito, manera e brasa di mi nietonan. Mas cercania cu mi yiunan mester di mi y relacionnan genuino. Bida den e bida aki nos por bibé un solo biaha.

Mi a sinja di ta mas conciente di mi escogencianan. Tempo y cosnan material ta pasa bay, e recuerdonan felis ta sigi cu mi te den eternidad. Biba un bida mas simpel, purba di inspira otro sin carga cu henter e mundo y biba mas den e cualidadnan di mi curason a duna mi hopi pas.
‘Tuma Tempo’ pa saborea momentonan balioso, cu no semper ta bolbe ta importante pa mi. Tuma tempo pa hasi, refleha y sonja. Bida ta super y universo ta jena cu amor y felicidad. Nos tur por sinja con pa gara e trein di felicidad, prome cu e bay laga nos. Felis siman di e mama cu a bira un wela felis!

Si Hesus por a wak bo di un distancia, kico e lo pensa di bo bida

E forma cu nos ta pasa e periodo di Cuaresma a cambia. Hendenan riba 50 anja por corda con antes nos no tabata come nada dushi den Cuaresma.

Re-encuentro cu Hesus
Re-encuentro cu Hesus

E forma cu nos ta pasa e periodo di Cuaresma a cambia. Hendenan riba 50 anja por corda con antes nos no tabata come nada dushi den Cuaresma. Na scol nos tabata haja un potchi unda nos tabata warda tur cos te ora cu Cuaresma pasa nos ta come nan. Cuaresma tabata un periodo di kietud, pa hende por refleha riba bida, morto y resureccion di Hesus.
Awendia den Cuaresma tin tur sorto di actividad festivo y jen di desorden. Toch ainda tin hende cu ta mantene tradicion di nan mayornan y ta tuma Cuaresma como un periodo pa refleha riba bida. Y pakico no? Den e quietud di nos bida, den semana santa, ban pensa kico nos kier aporta pa un mundo mas felis. Si Hesus por a wak bo di un distancia, kico e lo pensa di bo bida?

Den e fin di siman druk aki, ban usa nos birtudnan. Cortesia, pasenshi, compashon,. Corda cu no ta den e ‘cosnan grandi’ e milagernan di bida ta sinta, pero den e milagernan chiquito cu nos ‘cada un’ por hasi tur dia…dor di lanta mainta y dedica nos bida na ‘sirbi’ bida, ta positivo, pidi despensa pa e foutnan y dolornan di pasado. Podise nos por juda crea un miho mayan, dor di crea un miho ‘awe’ den cada momento cu nos ta biba, cu nos ta existi…Y si Hesus por wak mi for di un caminda den e cuaresma aki, mi lo spera cu e lo ta satisfecho cu loke e ta mira.

60 y no regrets

Y di paden tin un stem cu ta bisa mi ‘Lo miho ainda tin cu bini.’ Y di esey mi tin sigur.

ingrid 60
ingrid 60

Un bon amigo a jega di bisa mi cu nos ta biba bida cu bista den futuro y nos ta compronde bida mirando atras. Pa mi, esaki ta sinti manera hopi berdad.
Sesenta anja tabata parse mi hopi bieuw tempo mi tabatin 20-30 anja. Awor cu mi a jeg’e, mi ta sinti mi sigur di mi mes y e escogencianan cu mi a hasi. Escogencianan a base di e libertad cu mi ta sinti. Libertad di wak atras riba mi bida y bisa mi mes ‘den cada situacion mi a hasi lo miho cu mi tabata por, bou di e circumstancianan cu mi tabata aden.’

E dushi di 60 ta cu mi por afford pa no tin pura, mi no tin mester di ansha mas. Mi a pone mi marcanan di pia y e pianan lo sigi cana nan propio caminda. Ki luho, porfin mi por permiti mi mes e luho pa ‘Tuma Tempo.’
Como hende, hopi biaha nos ta puntra nos mes, si nos a hasi e miho. Ami ta kere cu si. Nos por hasi solamente nos best. Pasobra nos no por scoge pa otronan, ni cuanto nos ta stima nan. A lo largo di bida mi a sinja pa laga hopi di mi sonjonan cay, mescos cu mi idealnan, pasobra hopi cos no ta den mi man. Mi mester a sinja laga bay y wak cosnan bay robes, mientras cu mi sa cu por a bay otro.

Mi a gradici pa mi logronan, ora mi a sinti cu mi por a hasi un diferencia den mi mesun bida, pero tambe di otronan. Dunando hopi di mi mes pa logra un pais, un mundo miho y metanan grandi, mi a sinja mas y mas cu e felicidad mas grandi tin ora ta den cosnan asina chikito manera un hende cu ta duna mi un brasa, pasobra e palabranan cu mi a bisa of scirbi a jud’e den su bida.
Of un mucha chikito cu ta corda e cosnan creativo cu nos a traha hunto, te hasta ora nan a bira mucha grandi caba.

Tambe mi a mira hopi oportunidadnan pasa bay, pa mi mes y pa otronan, talentonan cu nunca a florece. Bida ta escogencia. Mi a mira alegria y inhusticia, gratitud y envidia, inspiracion y weganan di poder.
Mi a admira e bunitesa di creacion y e danjo di mannan humano. Y mirando bek, mi a haja semper loke mi a pidi, conciente of inconcientemente. Maske no semper mi a realisa esey na e momento cu mi tabata ‘eynan’.

Mi ta corda cu desde un edad hopi jong mi a pone dos meta den mi bida. E prome ta cu mi kier laga atras un mundo miho cu mi a haja, pasobra mi kier pa mi yiu- y nietonan tambe tin un habitat pa nan biba. Di dos ta cu dia mi jega na fin di e caminata humano, mi por bisa mi mes cu tabata bale la pena pa biba.

Mi no sa si mi a logra e prome meta. Mi no ta hopi contento di e mundo cu nos ta bibando aden actualmente. Mucho guera, mucho violencia, mucho descordia, pero mi tin speransa riba un majan cu lo surgi un dia cu ta miho cu su ayera. Mi por bisa solamente cu mi a hasi mi best y mescos cu ami, mi a topa hopi otro hende cu ta hasiendo mescos y cu ta un inspiracion pa mi.

Asina mi ta jega na e di dos meta. Y mi conclushon ta ainda cu mi a biba un bida cu ta bale la pena. Pa mi mes, sin cu mi mester di e balorisacion di otro hende. Nos cada un tin nos balornan interno y esaki ta diferente pa cada un. Den mi opinion nos lo tin pas dia nos acepta esaki como berdad universal.

Mi ta agradecido na e projecto cu mas a marca mi bida ‘Comprondiendo Bida’ cu a start manera un experimento y a bira mi companjero fiel pa casi mita di e anjanan mi tras. A lo largo di tempo ‘Comprondiendo Bida’ a bira mi caminata y buskeda di contestanan di bida cu mi a comparti cu un publico mas grandi. Un proceso cu nunca ta caba. Cada stap lo hiba na e proximo y podise ta asina bida ta intenciona di ta. Un proceso, sin expectativa, ni lucro, ni luho. Un proceso cu ta hiba cada un di nos na nos mes. E esencia di ken nos ta…

Mi lo sigi hasi mi best, pero mas cu tur cos, sigi gosa cada minuut di mi caminata riba e planeta aki. Y di paden tin un stem cu ta bisa mi ‘Lo miho ainda tin cu bini.’ Y di esey mi tin sigur. Mi ta agradecido na Bida pa cada experencia, su dushi y su zuur. Nan a sinja mi pa aprecia y balora e persona principal den e storia di mi bida, esta ‘mi mes’.

Mi a sinja cu mundo ta sigi lora toch. Cu mi of sin mi.
Porfin mi a compronde e berdad grandi cu como hende, nos ta asina insignificante compara cu e Universo cu no tin fin.
Dushi! Mi tin mas tempo awo, pa mi mes, esta un luho asina balioso.
Esta dushi bida ta!

Mi ta o.k., abo tambe!

Derecho di mucha ta cuminsa ora pone su famia central

derecho di mucha ta cuminsa ora pone su famia central
derecho di mucha ta cuminsa ora pone su famia central

Un gran parti di violencia ta keda scondi. Muchanan tin miedo di papia pa miedo di straf. Pa elimina abuso di mucha y garantisa respet pa e derecho di mucha ta primordial pa pone su famia central. Ta primordial pa garantisa e condicionnan necesario pa e mucha por lanta den un ambiente sano y jena cu inspiracion y amor genuino.

E ta cuminsa cu concientisacion cu abuso den cualkier forma ta crea heridanan permanente. Pa e motibo aki mester percura pa abuso NUNCA tuma lugar. Educacion y informacion cu ta jega na e curason ta e unico cos cu por stop abuso di mucha.

Pakico papia cu bo yiu tocante educacion sexual

mama y yiu
Ta conoci cu hopi major no sa con papia tocante sexualidad cu nan jiu desde chikito. Esaki ta causa cu e mucha mes por bay experimenta y por cay den man robes. Bo tabata sa cu e mucha muhe cu a haja jiu na edad mas jong na mundo tabatin 5 anja? E tabata biba na Peru.

Hopi biaha majornan ta kere cu si nan papia cu nan jiu tocante sexualidad, nan ta stimula e mucha pa hasi sex. Nan ta lubida cu nos ta biba den un mundo hopi habri y nan por haja informacion tur caminda. Stima bo jiu, sinj’e pa balora su mes, balora su curpa. Sinj’e pa discubri su talento y desaroj’e. Sea abo e miho ehempel pa bo jiu. Exito!